KİRİŞSİZ RADYE TEMEL DONATI İMALATI

Not: Resimleri daha net incelemek için resimlerin üzerine sağ tıklayıp “Resmi farkı kaydet” diyerek bilgisayarınıza kaydedebilirsiniz.

Kirişsiz radye temel yapının doğrudan kalın bir plağa oturtularak oluşturulduğu temel sistemidir. En az 30 cm. kalınlığında olmalıdır. Radye temeller, plaklar yani döşemeler gibi çözümlenebilir. Kirişsiz plaklarda da olduğu gibi kirişsiz radye temellerde döşeme ile kolon direk etkileşime girdiği için en önemli sorun oluşan zımbalama kuvvetine karşı önlem almaktır.

Radye temel ampatman kalıpları çakılıp,  temel alanımızı belirledikten ve temel bohçalaması ile koruma betonu imalatlarını tamamladıktan sonra radye temel donatı imalatına başlanabilir.

Temel Kalıp ve Donatı Planı (Daha ayrıntılı incelemesini aşağıda yapacağız)

Temel donatı imalatı için statik ve mimari projeler incelenir. Hata, uyuşmazlık vs. varsa incelenerek çözüme kavuşturulur. Gerek görüldüğü takdirde projeyi hazırlayan mühendisler, mimarlar ile görüşülmelidir. Betonarme imalatlara başlanmadan önce statik ve mimari projeler incelenmelidir. Statik projelerde kalıp, donatı, aplikasyon projeleri karşılaştırılıp daha sonra imalata geçilmelidir.

Öncelikle “Temel Kalıp ve Donatı” planı incelenir. Metraj çalışması yapılır. Yapılan metraj çalışmaları incelenerek demir çap, adet, ölçü ve benzerliklerine göre demir hazırlama sahasında veya imalat yapılacak bölgeye yakın uygun bir alanda hazırlıklar yapılır, donatılar hazırlanır.

Proje – Temel Alt ve Üst Donatıları

Alt ve üst donatıların olduğu proje incelendiğinde [16/20 L=600 ] ibaresinin anlamı; 16mm. çapındaki 600 cm. uzunluğundaki demirlerin 20 cm. aralıklarla atılması gerektiği anlamındadır. Bu demirlerin gönye ölçüsü görüldüğü gibi 35 cm.’dir. Ø16/20 ‘ de yine aynı anlama gelmektedir. Projede fi dediğimiz (Ø) demir çapını belirten simge kullanılmamış.

Bodrum kat mimari projesi – Statik projeyle karşılaştırma yapılmış ve bazı uyumsuzluklar tespit edilerek, sonrasında diğer aynı tip projeler ile karşılaştırma yapılmış, proje firmaları ile görüşülmüş, idarenin verdiği karar doğrultusunda imalat yapılmıştır. Örneğin; mimari projeye göre sadece bodrum katta bulunan y yönündeki asansör perdesinin statik projede kiriş olarak bulunduğu görülmüştür. Burada statik projeye uyulması kararı alınmış olup, as-build projesine işlenmesi kararı alınmıştır.

İlk olarak ızgara diye tabir edilen ızgara demirleri (şablon da denir) atılır. Izgara demirlerinin altına paspayı elemanları konulur. Böylelikle donatının betona direk temas etmesi engellenmiş olur. Hem ilerde olabilecek temel altından gelen zararlı maddelere karşı demir korunmuş olur hem de betonun demirin alt tarafına da yerleşmesi yani betonun demiri sarmalaması, aderansın arttırılması sağlanmış olur. Bindirme ölçüleri ve yerleri projede olduğu gibi uygulanmalıdır.

İlk olarak alt donatıların imalatına başlanır. Projedeki boy ve bindirme yerlerine göre imalat yapılır. Kancalar yani gönyeler projede belirlenen ölçülerde yapılmalıdır.

Kirişsiz radye temellerde alt donatılardan ilk olarak kısa yönde olan donatılar atılmalıdır. Çünkü plaklarda da olduğu gibi kısa yönde moment değerleri daha fazladır. Mesela; o yüzden tek doğrultuda çalışan plaklarda ana donatılar kısa doğrultuda atılır. Uzun doğrultuda atılan donatılar ise dağıtma donatısıdır. (Buradan dağıtma donatılarının önemsiz olduğu anlamını çıkarmamalıyız. Dağıtma donatılarının eğilme momentini karşılamak, kısa doğrultuda oluşacak çatlakları önlemek gibi görevleri vardır.)

Yazının en sonunda vereceğimiz kaynaklar incelenirse daha iyi anlaşılacaktır.

İlk olarak kısa yöndeki donatılar atılacağından ızgara demirleri uzun yönde konulmalıdır ki o demirlerin üzerine kısa yöndeki donatılar yerleştirilsin.

Resimde de görüldüğü gibi uzun yönde altında pas payları bulunan ızgara demirleri atıldıktan sonra kısa yöndeki alt donatı imalatı yapılmaya başlanmıştır.

Kısa doğrultudaki alt donatı imalatları tamamlandıktan sonra uzun doğrultudaki alt donatı imalatları tamamlanmıştır.

Kolon ve perdelerin olduğu bölgelerde moment değerleri yüksektir. Bu yüzden bu bölgelerde yapılan hesaplara göre gerekli görülen kolon ve perdelerin altlarına ve/veya üstlerine yani hesaplarda ve projede belirtildiği gibi ilave donatılar (Şapo da denilir.) atılarak donatı sıklaştırması yapılır. Bu yüzden demirciler alt donatıların imalatını tamamlamadan önce, alt ilave demiri atılacak kolon veya perdelerin orta noktaları, harita teknik elemanlarınca veya aks mesafeleri ölçülerek bu yapı elemanlarının orta noktaları işaretlenir. (Resimde spreyle işaretlenmiş kırmızı noktalar gibi) Böylece demirci üst donatı imalatına geçmeden alt ilave demirlerini de atar ve bu şekilde imalat daha kolay yapılmış olur. Ayrıca dikkat ederseniz temel kalıplarının (yalıtım malzemesinin olduğu yan temel kalıpları) olduğu kısımda, temelin tüm kenarlarına, hemen hemen temeli ortalayacak şekilde uzunca tek demir atılmış. Bunun sebebi ise donatıların gönyeli yani kancalı olması ve bu kancaların yan yatmaması için tellerle birbirine bağlanarak sabitlenmesidir. Eğer bu demiri sabitlemek için belirli aralıklar ile demiri havada tutması amacıyla çivi çakılmışsa temel betonu döküldükten sonra o kısımlar tamir edilmeli veya ilerde perde yalıtımı yapılırken perdeden gelen yalıtım ampatmanın mümkün olduğunca alt kotuna kadar devam ettirilmelidir. Ancak unutulma veya ihmal edilme olasılığı fazla olduğu için çok mecbur kalınmadıkça yalıtımın üzerine çivi çakılmaması gerekir.

Temel Kalıp ve Donatı Projesi / Kolon – Perde İlave Alt ve Üst Donatıları (Sıklaştırmalar)

(Not: Örneğin; burada bazı ilave donatılar için l=200 yazmasına rağmen demirin ölçüsünü 300 olarak göstermiş. Bu gibi çelişkilerde karar vermek biz inşaat mühendislerine düşer. Burada donatının yerleşimini yapıp ölçü olarak 300 verdiğinden ve proje üzerinde ölçüldüğünde de 300’ün doğru çıkmasından dolayı ayrıca mesnetlerde moment değerlerinin yüksek olduğunu da bildiğimizden 300cm.’lik ilave donatılar attırılmıştır. Hiçbir ölçüden emin olamasak dahi en azından mesnetleri içine alacak şekilde ilave donatılar atılması gerektiğini bilerek (ki kendinize inşaat mühendisiyim diyorsanız zaten bilmeniz gerekir) ona göre karar vermeliyiz.  Bu konu dışında herhangi bir problemde her zaman sağlam tarafta kalmak güvenlidir ancak gereksiz imalat yaptırmak da doğru olmaz.)

Kolon – Perde İlave Donatıları (Şapolar) ve Sehpalar

Radye temelimizin alt ana donatıları ve mesnet altı ilave donatıları atıldıktan sonra üst donatıların imalatı için projede belirtilen ölçülerde ve sayıda sehpa dediğimiz donatılar atılır. Alt ana donatılar, sıklaştırmalar, sehpa donatıları demirci bağ teli ile belirli aralıklar ile bağlanır. Donatının düzgün durmasını sağlar, özellikle beton dökümü sırasında kaymasını vs. engeller.

Üst donatıların imalatını yapabilmek için sehpa donatısı denilen sehpalar kullanılır. Sehpa donatısı statik hesapta kullanılmaz. Statik olarak temele faydası illa ki az da olsa vardır ancak kullanılmasının temel amacı üst donatıyı taşımak, üst donatıyı adı üzerinde üstte tutmaktır.

Projemizde bulunan sehpa detayına göre 14mm. çapındaki inşaat demiri ile her metrekarede 1 adet olacak şekilde imalat yapılacaktır. Buradan sehpaların uzunluğu 65 cm, yüksekliğinin 37cm, gönye ölçülerinin 23 cm. olduğunu anlıyoruz Örneğin; sehpa donatısının statik açıdan pek önemi olmadığından 16mm. çapında demir kullanıp biraz daha seyrek attırabilirsiniz. Önemli olan üstündeki yükleri taşıyabilmesidir.

Projede de görüldüğü üzere genelde sehpalar detaylarda alt demirin üzerinde görünür. Ancak sehpaların betonun üzerine gelmesinde de pek bir sakınca yoktur. Betonun demirin alt tarafına yerleşmesini engellememek için demirin üstünde olması istenir ancak düşünüldüğü gibi önemsenecek bir dezavantajı yoktur. Ancak bu şekilde imalat yapılacaksa sehpa detayındaki sehpa yüksekliği arttırılmalıdır. Bizim projemizde temel yüksekliği 45 cm. , sehpa yüksekliği ise 37 cm’dir. Sehpa detayında demirin üzerinde gösterse de hesaplayınca betonun üzerinde konulması gerektiği ortaya çıkıyor. Üst tarafta 5 cm. paspayı ve 3 cm. demir kalınlığını (2 adet 16’lık demir) toplarsak, temel yüksekliğinden 8 cm. az olacak şekilde sehpa gerekir.( Yani 37 cm.)

İşin kısası sehpa detayları o kadar önemli değildir. Üstte 5 cm. paspayı kalacak şekilde sehpa boyu hesaplanır ve yerleştirilir.  Üstteki demirleri tutması yeterlidir. Mümkünse alt demirlerin üstüne konması daha iyi olur.

Örnek – Sehpaların Yerleştirilmesi

Üst donatıların imalatı yapılırken ızgara demirleri kısa yönde yerleştirilip üzerine ilk olarak uzun yöndeki üst donatılar yerleştirilir. Daha sonra uzun doğrultudaki üst donatıların üzerine kısa doğrultudaki üst donatılar yerleştirilecektir. Bu yüzden sehpa donatıları kısa yönde ızgara yapılacak şekilde yerleştirilmelidir. Yani kısa doğrultudaki donatılar en altta ve en üstte olacak şekilde imalatlar yapılmış olur.

Radye Temel Alt ve Üst Donatıları

Sehpalar atıldıktan sonra kısa yönde ızgara demirleri sehpa donatılarının üzerine dizilir. (Bu projede binamız hemen hemen kare şeklinde olduğundan kısa – uzun doğrultular pek anlaşılamayabilir.)

 

Uzun doğrultudaki üst donatılar atılıyor.

Izgara demirlerinin üzerine uzun doğrultudaki üst donatılar atılmış. Alt ve üst donatıların gönyeleri projede olduğu gibi hazırlanarak uygulanmış.

 

Sonrasında uzun doğrultudaki üst donatıların üzerine kısa doğrultudaki üst donatılar atılıyor. Donatılar düzgünce yerleştirilerek teller ile birbirlerine bağlanmalıdır.

 

                                                   

Kolon – Perde Köşe Noktalarının İşaretlenmesi

Sonrasında harita teknik elemanlarınca kolon ve perdelerin köşe noktaları üst donatıların üzerine işaretlenmelidir. Küçük tahta, plywood vs. gibi parçalar demirlerin üzerine tutturularak (tel vs. ile) veya bantlar ile işaretlemeler yapılır. Genelde kolon veya perdelerin en az 2 veya 3 köşe noktası işaretlenir.

Kolon Aplikasyon Planı – Temelden yükselecek kolon ve perdeler için projede belirtildiği şekilde donatı filizleri çıkarılarak, düşey yöndeki donatı imalatlarına başlanır.

Kolon Aplikasyon Planı – Örneğin; kalıp ve donatı planı ile kolon aplikasyon planı arasında uyumsuzluklar olabilir. Akslar, kolon ebatları, kolon yönleri vs. karşılaştırılmalı, incelenmeli bu tür uyumsuzluklara dikkat edilerek imalat yapılmalıdır. Örneğin; bu kolon aplikasyon planında kolon – perdelerin donatılarını gösteren planda,  akslar, boyutlar vs. arasında uyumsuzluklar vardır. Burada yine statik projede bulunan kalıp ve donatı planı ile buna uyum sağlayan mimari projedeki aks ve ölçülere göre imalat yapılmıştır. Kalıp ve donatı planı ile mimari proje arasındaki bazı belirsizlikler ise karar alınarak ona göre imalat yapılmıştır. Bu gibi durumlarda mimariyi bozmayacak şekilde ancak statikçe de uygun imalata önem verilmelidir. Demircilere de yanlış imalatın önüne geçmek için bu konuda bilgi verilmiştir.

Kolon Aplikasyon Planı İncelemeleri – Burada sadece temel ile ilgili konulara değinilecektir.

Örneğin; SB23 kolonu belirtildiği gibi 8 adet 16mm. çapındaki (8Ø16) düşey donatılardan oluşmaktadır ve gösterildiği düzende yerleştirilmelidir. 

Temel imalatında önemli olan kolon ve perdelerin aplikasyonlarının doğru yapılarak demir filizlerinin doğru yerleştirilmesi ve temel betonu içinde kalacak kolon ve perdelerinin detayda belirtildiği gibi etriyelerinin yerleştirilmesidir.

Kolon Etriye Detaylarından Bazıları

Temel içinde bulunan kolon ve perdelerin etriyelerine, bu etriyelerin aralıklarına, temelde kolonların temel üst kotundan 150 cm. (normal katlarda 92cm.), perdelerin temel üst kotundan 100 cm.(normal katlarda 70 cm.) olduğuna ve temel içine konulan düşey donatılarda 90°’lik açıyla, belirtilen ölçülerde gönye yapılmasına dikkat edilmelidir.

Temel İçindeki Perde – Kolon Filizlerine Etriye Bağlantı Detayı

Merdiven Detayı – Görüldüğü gibi beton üst kotundan en az 100 cm. kalacak şekilde, detayına uygun, alt ve üst donatı olmak üzere çift sıra 12 mm. çapında 15 cm. aralıklar ile merdiven donatı filizleri unutulmamalıdır. Unutulması halinde uygun bir şekilde epoksi uygulaması yapmak gerekir. Epoksi konusuna konu ile alakalı yazımızda yer vereceğiz.

Harita teknik elemanlarınca perde – kolon köşe noktaları işaretlenmiştir.

Sonrasında kolon filizleri projede belirtildiği şekilde yerleştirilmeye başlanmıştır.

Kolon Donatılarının Yerleştirilmesi – Kolon köşeleri belirlendikten sonra kalıp ve donatı planı da incelenerek uygun ölçülerde 1 adet etriye noktaların arasında kalacak şekilde üst donatıların üzerine yerleştirilerek bağlanır. Yerleştirilen etriye kolonu temsil eder. Sonrasında filiz donatıları etriyenin içerisine yerleştirilir ve temel altı etriyeleri yerleştirilir. Beton dökümü sırasında donatıların kaymaması için bağ atma işi iyi yapılmalıdır. Bağ atılmayan veya sıkı bağlanmayan, yerinde sabit durmayan demirler düzgünce bağ teli ile sabitlenmelidir. (Ayrıca burada alt şapolar seyrek atılmış. Özellikle kolon bölgesinde (kolona yaklaştıkça moment değerleri arttığından) donatılar özenli atılmalıdır.

Görüldüğü üzere kolon köşe noktaları arasına donatılar yerleştirilmiş. Daha önce alt ilave donatıların atılabilmesi için kolon orta noktası yaklaşık olarak belirlenmiş. Donatılar 90° gönye yapılmış ve temel altında bulunan kolon etriyeleri yerleştirilmiş. Bağ teli ile demirler bağlanmış.

Sonrasında ise perde filizleri yerleştirilerek perde – kolon filiz donatılarının yerleştirilme işlemi tamamlanmıştır. Bu işlemler sırasında veya temel beton döküm işine geçilmeden, temelde bulunan elektrik ve mekanik imalatları da yapılmıştır. Elektrik tesisatı olarak temel topraklama vs. gibi imalatlar, mekanik tesisatı olarak süzgeç vs. gibi giderlerin imalatları tamamlanmıştır.

Daha sonra yukarıda verdiğimiz ilave donatıların belirtildiği projedeki gibi var ise üst ilave donatıların olduğu bölgelere şapolar atılır. Donatıların yoğun olarak gözüktüğü bölgeler üst ilave donatılarıdır. Bu donatılar atılırken projedeki donatı çapı, aralığı ve yerleştirme bölgeleri dikkate alınmalıdır. Örneğin; demirci şapoları atarken komple 25-30cm. kaydırmış olabilir. Bu da şapoların kolon veya perdeleri kapsamasını engelleyebilir. O yüzden projedeki uzunluk ve yerleştirileceği bölgeye de dikkat edilmelidir.

Demirlerin çapları ve aralıkları kontrol edilir. Eğer demir çapından gözlemleyerek emin olamazsanız kumpas ile kontrol edebilirsiniz. Kumpas ile kontrol yapılmasına “Bitümlü Membran Su Yalıtım Malzemesi ile Temel Bohçalaması” adlı yazımızda bahsetmiştik. Aralık kontrolü yaparken de demirleri saymak yerine aralıkları saymak daha kolay olur. Örneğin; 20 cm aralıklarla ile olması gerekiyorsa 1 m. ölçtüğümüzde 5 adet aralık sayabilmemiz gerekir. Demirler bazı yerlerde kaymış vs. olabilir. 1 m. içerisinde tam olarak 5 aralık sayamıyorsak, metreyi 1 m. daha uzatıp 2 m. içerisinde 10 aralık var mı diye bakılabilir. (örnek olarak) Eğer statik açıdan sıkıntı yaratabilecek derecede eksik var ise düzeltilmelidir.

Beton dökümünden önce yine harita mühendisi, harita teknikeri gibi harita teknik elemanlarınca beton üst kotları işaretlenir. Resimde görülen kırmızı bant beton üst kotu olarak işaretlenmiştir. Eğer kırmızı bantlar vs. gibi yöntemler ile ilgili bir problem oluşuyorsa (Örneğin; geceleyin dökülecek betonlar da bandın yeri tam anlaşılamayabilir.) bantların olduğu yerlere etriye geçirilip etriye ile zemin arası ölçülerek temel kalınlığının doğru olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bant yerine etriye ile kotun işaretlenmesi beton dökümü sırasında kolaylık sağlar. Hata payı azalır.

Eğer temelimizde asansör kuyusu var ise “Bitümlü Membran Su Yalıtım Malzemesi ile Temel Bohçalaması” yazımızda belirttiğimiz mantıkta imalat yapılır.

Asansör Detayı – İlk önce asansör tabanında projede belirtildiği gibi aynı radye temelde yaptığımız x ve y doğrultularında donatılar yerleştirilir. Sonrasında yan taraflara projede belirtildiği gibi (çap, ölçü, gönye, bindirme vs.) donatılar yerleştirilir. İlk önce taban betonu dökülür. Asansör kuyusunun taban kısmına dökülen beton prizini aldıktan sonra, prizini yeterince alan betonun üzerine kalıplar kurulur. Daha sonra radye temel ile birlikte asansör kuyusunun yan kademe perdeleri de beraberinde dökülür.

Asansör Kuyusunun Taban Betonu

  

Beton prizini aldıktan sonra asansör kuyusunun, projede belirtildiği gibi kalıp imalatı tamamlanmalıdır. Asansör kuyusunun tabanından gelen filizler projeye uygun şekilde imal edilmelidir. Burada asansör kuyusunda kademe perdelerine yatay donatıların (tevzilerin) atılması unutulmamalıdır. Daha sonrasında kademe perdesinden yukarı doğru devam edecek perdelerin de filizleri uygun şekilde imal edilmelidir.

Asansör Kuyusu Bulunan Kirişsiz Radye Temel İmalatı

 

Kademeli birleşik temellerde yine “Bitümlü Membran Su Yalıtım Malzemesi ile Temel Bohçalaması” adlı yazımızda bahsettiğimiz gibi aynı mantık uygulanır.

Kademe Perdesi Donatı Detayı – Projeye göre, alt kademedeki temel donatı imalatı tamamlandıktan sonra kademe perdesinin donatı detayı incelenerek projesine uygun şekilde donatılar yerleştirilir. Kademe perdesinin filiz donatıları yerleştirildikten sonra alt kademedeki temelin betonu dökülür. Sonrasında üst kademedeki temelin de donatıları uygun şekilde yerleştirilir ve alt kademedeki temel betonunun üzerine kademe perdesinin kalıp imalatı yapılır. Sonrasında üst kademedeki temel donatı imalatları yapılıp, temel betonu da dökülerek işlem tamamlanır.

Birleşik kademeli temellerde ilk önce alt kademenin betonu dökülür.

Kademe perdesinin donatı filizleri alt kademedeki temel betonu dökülmeden önce bırakılıp, sonrasında beton üzerine kademe perdesinin kalıp imalatı yapılır. Üst kademe temel donatısı ve kademe perdesinin diğer donatıları projeye göre tamamlandıktan sonra üst temel betonu dökülür.

Kademe Perdesi Kalıp İmalatı

 

Kademeli Birleşik Temel İmalatı

Alt kademedeki temel betonu sonrası üst kademedeki temel betonunun dökülmesi

Yazımızın başında belirtilen, kirişsiz döşeme veya temellerde en önemli sorun olan  zımbalama etkisi ile ilgili;

Öncelikle bu konu ile alakalı TS – 500 ve şu anda taslağı yayınlanmış olan (yürürlüğe girdiğinde pek bir fark olmayacaktır) Türkiye Binalar Deprem Yönetmeliği’ni (2016 taslağı) incelersek;

 

TS500 ve Türkiye Binalar Deprem Yönetmeliği’nde Zımbalama ile İlgili İnceleme – Zımbalama donatılarının nasıl olması gerektiği ile ilgili resimde görülen (Döşemelerde ve plak temelde zımbalama donatısı) detaya dikkat ediniz.

Kolon Bölgelerinde Zımbalama için Plak Kalınlaştırma

Buradan anlayacağımız şudur; zımbalama dayanımının kolonu zımbalamaya (delmeye) zorlayan kuvvetten daha büyük olması gerekir ve bu zımbalama kontrolünün zımbalama donatısı olmadan sağlanması gerekmektedir. Radye temel kalınlıkları zaten en az 300 mm. olmak zorunda olduğundan; kirişsiz döşemelerde, zımbalama donatısı kullanmak zorunda kalındığında plak kalınlığı en az 250 mm. olmalıdır. Ancak zımbalama donatısı ile sağlanan zımbalama dayanımı %50’yi aşmamalıdır.

Kirişsiz radye plaklarda plak kalınlığını etkileyen en önemli unsurlardan bir tanesi zımbalama kuvvetleridir. Zımbalama kontrolünün sağlanamadığı durumlarda plak kalınlığının arttırılması tercih edilmeli veya kolon bölgelerinde zımbalama etkisine maruz kalacak alanlarda plak kalınlığını arttırmak gerekir.
Zımbalama kontrolünün birkaç kolonda sağlanamadığı durumlarda zımbalama donatısı tekniğine uygun bir şekilde kullanılabilir.

Proje (Autocad) – Kolon Çevresindeki Zımbalama Donatıları

(Zımbalama Donatısı ile ilgili proje ve incelemesini, yazının en altında belirttiğimiz kaynaklardan inceleyebilirsiniz.

Kirişsiz kat döşemelerinde, kolonlar için başlık ve tabla kullanılabilir. (Yukarıdaki resimlerde mevcut.) Başlık ve tabla kullanılmasının plaklar için düz bir yüzey elde edilememesi ve kalıp maliyetinin artması gibi dezavantajları da mevcuttur.

Zımbalama kuvvetini karşılamak için yönetmeliklerimizde  yer almasa da farklı çalışma ve uygulamalar da mevcuttur.

Zımbalama kuvvetine karşı alınan önlem

Her yazımızın altında verdiğimiz gibi en altta vereceğimiz kaynaklar arasından “Yeni Bir Zımbalama Donatısı” adı altındaki çalışmayı da inceleyebilirsiniz.

 

Zımbalama donatısı ile ilgili Eurocode – 2 incelenirse;

Zımbalama bölgesi çevre uzunluğunun kontrolüne ve kenar ile köşe taşıyıcı elemanlarında zımbalama etkisi fazla olduğundan, özellikle kenar ve köşe kolonların (özellikle bodrum katında betonarme perde duvar olmayan yapılarda) kontrolüne önem verilmiştir.

Görüldüğü üzere kolondan faydalı yüksekliğin (d) 2 katı (2d) mesafeye kadar zımbalama donatılarının yerleştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. “d” plak kalınlığı olarak kabul edilebilir.

Zımbalama çevresinin yüklü bölge yani kolonu çevreleyen sınırlardan (kolondan) en az 2d mesafede olacak şekilde belirlenmesi.(Daha geniş bir alanda da zımbalama donatısı kullanılması gerekebilir. Zımbalama çevresi hesaplara dayalı olmalıdır. Burada minimum şartlar belirtilmiştir.)

Kenar köşe kolonlarda zımbalama çevresinin alternatif tam çevre yerine şekilde gösterildiği gibi belirlenmesi ve zımbalama kuvvetinin uniform yayılımının sağlanması

Eurocode – 2’de zımbalama ile ilgili bazı gösterimler – Regnum Zımbalama Donatıları

Zımbalama Etkisi, Zımbalama Donatı Elemanları, Kesme Çivisi, Uygulama Resimleri – Gösterimler

Ek olarak temelde bulunan elektrik ve mekanik tesisatlarıyla ilgili;

Döşenen sıhhi tesisat borularının içine beton veya pislik dolmasını önlemek için ağızları sağlam bir şekilde kapatılmalıdır. Özellikle temel içerisinde kalan borularda oluşabilecek tıkanmalar problem teşkil edecektir. Elektrik tesisatıyla ilgili temel topraklama imalatlarında kullanılan temel topraklama levhalarının birbirlerine bağlanma şekli, filiz bırakılıp bırakılmadığı, asansörün bulunduğu kısımda ayrıca filiz bırakılıp bırakılmadığı gibi bazı genel hususlara dikkat etmemizde fayda olabilir. İlgili kontroller bizlerin işi olmasa da gözden kaçan basit durumları farketmemiz faydalı olacaktır.

      

Örneğin; resimlerde görüldüğü gibi levhalar tel ile demirlere bağlanmış ve diğerinde alt kattan gelen filiz üst kattaki levha ile birleştirilmemiş ve yine tel ile demirlere bağlama işlemi yapılmış.

    Temel topraklama levhaları temelin dış tarafına uygun ölçülerde bırakılır. İleride bu levhalar temel topraklama işlemi yapılırken topraklama çubuklarıyla birleştirilir ve imalatın tamamlanmasından sonra yeterliliği ile ilgili ölçümler yapılır. Doğrusu resimlerdeki gibi klemens kullanılarak levhaların birbirlerine bağlanmasıdır.

Buraya kadar bahsetmediğimiz bir diğer konu ise aks kontrolüdür. Beton dökülmeye başlanmadan önce akslar arası mesafeler ölçülmelidir. Özellikle asansör perdelerinde küçük hatalar ileride asansör imalatı yapılırken büyük problemler oluşturabilir.

Beton dökümüne başlamadan önce kalıpların takviyeleri, terazisi, gönyede olup olmadığı, demir donatılar, kotlar, rezervasyon parçaları, sıhhi tesisat, elektrik tesisatı ve döküm yeri temizliği kontrol edilmiş olmalıdır. Radye temellerde, temel yüksekliğimiz fazla değilse (örneğin 50cm. civarı), harita ekibinin verdiği noktalarda ve aks aralıklarında sıkıntı yok ise terazi ve gönye kontrolüne pek gerek yoktur.

Konumuz sadece temel donatı imalatı ile alakalı olduğundan, beton dökümü ile ilgili çok ayrıntıya girmeyeceğiz. Beton ve beton dökümü ile ilgili yazımızdan bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz.

Burada sadece temel betonu dökülürken temelin bir kısmından başlayıp bitire bitire beton dökülmesi gerektiğinden bahsedeceğiz. Örneğin temelin bir kenarından betona başlanır. Beton dökülürken vibratör ile beton yeterince sıkıştırılır. Sonrasında mastarlama işlemi yapılır. Bu işlemler birbirini takip ederek beton döküm işlemi devam eder ve tamamlanır.

Betonu plansız bir şekilde bütün temele yaymak sonrasında gelişigüzel bir şekilde vibratör vurup en son temele mastar çekmek doğru bir uygulama değildir. Beton mikserlerinin yavaş gelmesi, bir problem çıkması veya temelin büyük bir alana sahip olması vs. gibi durumlarda beton döküm işi normalden 2-3 kat fazla zaman alabilir ve hatta çok büyük temellerde günler alabilir. Bu gibi durumlarda, geçen zaman zarfında özellikle sıcak havalarda önce dökülen beton prizini çabuk alır ve soğuk derz oluşma ihtimali doğar ki çok büyük temellerde uzun süren beton dökümlerinde soğuk derz oluşması kaçınılmazdır. O yüzden bölüm bölüm tamamlayarak devam etmek gerekir. Kolonlar arası açıklığın ortalama 1/4 ‘ü kadar mesafeye (aynı aks çizgisi üzerindeki kolonlar ile sonraki aks çizgisi üzerindeki kolonlar arası mesafenin dörtte biri) beton dökülür ve bu kısım tamamlandıktan sonra aynı şekilde imalata devam edilir. Beton ile ilgili yazımızda daha ayrıntılı yer verilecektir.

Yanlış Uygulama – Beton tüm temele yayılmış, vibratör gelişigüzel vurulmuş ve betonun çoğunun dökülmesine rağmen tam doldurulmadığı için mastarlama işlemine geçilmemiş.

Doğru Uygulama – (Burada temel küçük olduğundan ve betonun hızlı gelmesi gibi olumlu etkenlerden dolayı soğuk derz oluşacağı düşünülmediğinden l/4 kuralı uygulanmamıştır.)

Betonu Atılmış Radye Temel Uygulamaları

 

Konu ile ilgili daha detaylı bilgiler bulabileceğiniz ilgili kaynaklar:

 

Burada yayımlanmasını şu an için uygun görmediğimiz Uğur Ersoy’un Betonarme – II (Döşemeler ve Temeller) kitabı. (İnternetten veya kitapçılardan bulabilirsiniz.)

TS EN 1992‐1‐1 (Betonarme Yapıların Tasarımı) ile Eurocode 2’yi incelemenizi tavsiye ederiz.

Prof. Dr. Ergin Çıtıpıtıoğlu, Prof. Dr. Tuğrul Tankut ve Prof. Dr. Sinan Altun’un hazırlamış olduğu “Yeni Bir Zımbalama Donatısı” isimli, Amerika’da ve Kanada’da kullanılan kesme çivisine alternatif olarak önerilen zımbalama donatısı ile ilgili bir çalışma olup incelenmesini tavsiye ettiğimiz bir kaynak.

Sayın Prof. Dr. Ahmet Topçu’nun hazırlamış olduğu radye temellerin de plak (döşeme) oluşturularak uygulanmasından dolayı incelendiğinde konu ile ilgili daha iyi fikir elde edebileceğinizi düşündüğümüz, döşemeler ile benzer mantığa sahip radye uygulamalarını pekiştireceğiniz bilgilere sahip 2 adet kaynak.  (1. kaynak) (2. kaynak)

Sayın Prof. Dr. Ahmet Topçu’nun hazırlamış olduğu  “Temeller” başlıklı temel ve temel çeşitleri, çeşitli hesaplamalar ve resimlerin olduğu oldukça faydalı bir kaynak.

 İTÜ İnşaat Fakültesi Profesörü Sayın Zekai Celep tarafından hazırlanmış “Betonarme Temeller” konulu özellikle zımbalama donatısı ile ilgili bölümleri kesinlikle incelemeniz gereken faydalı bir kaynak.

Prof. Dr. Kadir Güler’in hazırlamış olduğu “Betonarme Elemanlarda Donatı Düzenleme İlkeleri” isimli, konumuz dışında olsa da kirişsiz plak ve donatılar ile ilgili bilgilere yer veren, dolayısıyla zımbalama donatısı ile ilgili bilgilerin de yer aldığı faydalı bir kaynak.

MEB’in hazırlamış olduğıu “Temel ve Donatı Planı Çizimi” isimli, incelendiğinde fayda sağlayacağını düşündüğümüz bir kaynak.

MEB’in hazırlamış olduğıu “Derin Temel Planı ve Çizimleri” isimli, ancak radye temellere de geniş yer veren ve incelendiğinde fayda sağlayacağını düşündüğümüz güzel bir kaynak.

ÇSB’nin hazırlamış olduğu “Temel Demiri Nasıl Kontrol Edilir” konulu, incelemenizde fayda sağlayabilecek bir kaynak.

Kirişsiz Döşeme Sistemi ile ilgili hesaplamaların bulunduğu, zımbalama kontrollerinin yapıldığı, donatılandırılıdığı faydalı bir kaynak. 

Zımbalama Donatısı ile ilgili proje üzerinde incelemelerin yapıldığı çok faydalı olacağını düşündüğümüz güzel bir kaynak.