TS500‘de; “Beton Sınıfları ve Betonun Basınç Dayanımı” şu şekilde yer almaktadır:
TS500 – Beton Sınıfları ve Betonun Basınç Dayanımı
TS500‘de; Beton Basınç Dayanımı, “Beton basınç dayanımı, bakımı ilgili standardına göre yapılmış, 28 günlük, çapı 150 mm ve yüksekliği 300 mm olan standard beton silindir numunenin, ilgili standardında belirtilen hızla uygulanan tek eksenli basınç altında taşıyabildiği en büyük gerilme değeridir.” olarak geçmektedir.
Yani betonun dayanabileceği en yüksek basınç kuvveti, bize betonun basınç dayanımını, basınç dayanımı da betonun sınıfını verir. Beton, taşıyabileceği en yüksek beton basınç değerine ulaştıktan sonra betonda küçük çatlaklar oluşur ve kuvvet arttırılmaya devam ederse beton ezilir ve parçalanır.
Beton basınç dayanımı; kırılma yükünün, numune alanına bölünmesiyle elde edilir. Genelde MPa ve N/mm² kullanılır. Bazen kgf/cm² olarak da karşınıza çıkabilir.
Eğer beton basınç dayanımları, C25/30, C30/37 şeklinde (fc,sil/fc,küp) ifade ediliyorsa bu şu anlama gelir: Mesela C30/37 betonunun; silindir basınç dayanımı 30 MPa, küp basınç dayanımı 37 MPa demektir. Küp basınç dayanımı ise; kenar uzunlukları 150mm. olan küp numunenin, ilgili standartlara göre uygulanan tek eksenli basınç altında taşıyabildiği en büyük gerilme değeridir.
Belirli bir sınıftaki betonun, istatistiksel verilere dayanılarak belirlenen ve kabul edilen Beton Karakteristik Basınç Dayanımı’nın, basınç deneyleri yapılarak, kullanılan betonun uygunluğunu teyit etmek için yani kabul edilen karakteristik basınç dayanımlarına uyup uymadığı kontrol etmek için gerçekteki beton basınç dayanımları elde edilir.
Beton dökümü sırasında, ilgili yönetmelik ve standartlara göre, küp numuneler alınarak özellikle 7 ve 28 günlük numunelerin beton basınç testi yapılarak, beton basınç dayanımları elde edilir. 28 günlük beton basınç dayanımının ilgili koşulları sağlayıp sağlamadığına bakılır. 7 günlük beton basınç dayanımının bizi ilgilendirdiği kısım; beton yaklaşık olarak 7 günde dayanımının yaklaşık olarak %70’ini sağladığı için bir test yapma gereksinimi duyarız. Böylece 28 günlük test raporlarının sıkıntılı olup olmayacağı ile ilgili bir kanıya varırız. Kafamızda soru işaretlerinin olduğu durumlarda, 7 günden önce veya herhangi bir zamanda betonda basınç testini yaparak kendimizce bir değerlendirme de yapabiliriz.
Silindir basınç dayanımı için ise karot numuneleri alınır ve beton silindir basınç dayanımı aynı deneylerle elde edilir. Uygulamada kullanılan betonun çeşitli şartlardan (iklim şartları, beton bakımı vs.) dolayı, gerçekte gerekli dayanımı sağlayıp sağlayamadığını kontrol etmek için en uygun yol, karot numunelerinin alınarak teste tabi tutulmasıdır. Çünkü, beton dökümü esnasında alınan küp numuneler, teste tabi tutulmak için her ne kadar şantiyede bekletilse de, yapıda yer alan mevcut betonun dayanımından farklılıklar gösterebilir. (Beton bakımı yapılmadığından, iklim şartlarından veya döküm esnasında yapılan yanlış uygulamalardan dolayı vb.) Karot en doğru sonuçları verse de, ilgili yazılarımızda belirteceğimiz dezavantajları da mevcuttur.
Karot numunelerinde (silindir) ve küp numunelerinde, numunelerin şekil farklılıkları dahi basınç dayanımı etkileyen faktörlerdendir. Silindir olarak alınan numunelerde yapılan testlerin betonun gerçek dayanımına en yakın sonuçlar verdiği bilinmektedir. Silindir ve küp numuneler arasındaki basınç dayanımı ilişkisi ile ilgili aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz..
Beton sınıflarının sağlaması gereken koşullar, karot numune ve küp numune alımı ve deneyleri, beton basınç deneyi, beton elastisite modülü, beton üretimi, beton katkıları, betonun kimyasal yapısı, tahribatlı ve tahribatsız çeşitli deneyler gibi konulara diğer yazılarımızda ayrıntılı şekilde yer vereceğiz. Bilindiği üzere beton çok kapsamlı ve geniş bir konudur. Burada sadece konumuzla ilgili bilgilere yer vermekte olup, diğer ilgili konular hakkında ise sitemizde arama yapmayı deneyiniz.
Basınç Dayanımını etkileyen; betonun yaşı, karışım oranı, hava şartları, kür koşulları, betonun döküm yöntemi, beton sıcaklığı, çimento – su oranı, döküm sırasında oluşan aksaklıklar(mikserin fazla bekletilmesi, kaliteli vibrasyon işleminin yapılmaması, su katılması, kimyasallar, beton dökülen yerin temizliği, numunelerin laboratuvara taşınma ve laboratuvardaki muhafaza şekli vs.) gibi birçok etken vardır. Numune alınırken ve deney yapılırken yapılabilecek hatalar, numune boyutlarının olması gerekenden farklı olması vb. deney sonucunu etkileyecek hataların olmamasına da ayrı özen gösterilmelidir.
Sonuç olarak beton basınç dayanımı; betonun sınıfını belirleyen ve betonun kalitesini gösteren en önemli etkendir. 2019’da yürürlüğe girecek deprem yönetmeliğine göre, yapılacak tüm betonarme binalarda C25’ten daha düşük dayanımlı beton kullanılamaz.
Bildiğimiz beton sınıfları, beton basınç dayanımları ile elde edilen genel bir sınıflandırma olsa da; aynı dayanım sınıfındaki betonların kıvam sınıfları, yayılma sınıfları gibi değerler, kullanıldıkları yerlere ve projelere göre birbirinden farklılık gösterebilir. Nasıl ki beton basınç dayanımının elde edilmesi için beton basınç deneyi yapılıyorsa örneğin; kıvam sınıfını elde etmek için ise Slump (Çökme) deneyi yapılır.
Betonun Çekme Dayanımı ise “fctk” ile ifade edilir. TS500‘de de yer alan varsayımlara göre; taşıma gücüne dayalı kesit hesabında, betonun çekme dayanımı ihmal edilir. Yukarıda yer alan çizelgede, beton sınıflarının, karakteristik eksenel çekme dayanımları da yer almaktadır.
Beton Çekme Dayanımı ile Beton Basınç Dayanımı Arasındaki Bağıntı
Betonun çekme dayanımı ile ilgili bilgilere TS500‘den ulaşabilirsiniz. Gerek görürsek sitemizde de ayrıca yer verebiliriz. Bu nedenle sitemizde arama yapmayı deneyiniz.
Bu ve benzeri beton sınıflandırmaları ve deneyleri hakkında bilgi bulmak için sitemizde arama yapmayı deneyiniz.
“Beton Karakteristik Dayanımı“, “Yapı Güvenliği” ve “Tasarım Dayanımı ve Karakteristik Dayanım“ isimli yazılarımızı da incelemenizi tavsiye ederiz. Ayrıca deprem yönetmeliği, TS500 ve TS EN 206 gibi standartları da incelemenizi özellikle tavsiye ederiz.
Konu ile ilgili bazı kaynaklar:
Konu ile ilgili “Betonun Basınç Dayanımı” isimli oldukça faydalı bir kaynak.
Siz de fikrinizi belirtin