GROBETON DÖKÜMÜ

GROBETON

Grobeton; dayanımı düşük, çimento oranı az ve donatı kullanılmadan dökülen beton türüdür. Yapının temel ile alakasını kesmek için temel zemininin üzerine yani temelin altına ve taşıyıcılık aranmayan kısımlara grobeton dökülür.

Zeminden gelecek su ve zararlı sıvılara vs. karşı grobeton dökülerek temelin zeminle direkt ilişkisi kesilir ve temel grobetonun üzerine oturur. Taşıyıcılık aranmayan yerlerde kullanılır. Ancak her ne kadar taşıyıcılık aranmasa da belli bir mukavet dayanımına sahip olmalıdır.

Grobetonun üzerine yalıtım yapılacağından, grobeton temel bohçalamasının yapılabilmesini sağlar. Grobetonda dayanıklılık çok önemli değildir ve beton sınıfına göre dayanımı değişir. Piyasada genelde C16 ( Basınç Dayanımı C 16/20 -BS 16- ) kullanılır. Ancak projede belirtilen grobeton pozuna bakılarak ona göre beton dökümü yapılmalıdır.

Beton çeşitleri, sınıfları ve özellikleri ile ilgili bilgilere ilerde belirteceğimiz “beton” ile ilgili yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Grobetonun üzerine yalıtım yapılacağından dolayı perdah makinesi (helikopter) ile yüzeyinin pürüzsüz hale getirilmesi sağlıklı bir temel bohçalaması için çok daha iyi olur. Yüzey ne kadar az pürüzsüz olursa yapılacak yalıtım da o kadar sağlıklı olur. (Eski yöntemleri düşünürsek mastarlama işlemi bittikten sonra tirfil ile düzgün bir yüzey de elde edilebilir.) Pürüzlü çıkan yüzeyler olursa mutlaka tamir harcıyla boşluklar güzelce doldurulmalı ve düzgün bir yüzey elde edilmelidir. Grobetonun bir yeri yüksek dökülürse mutlaka kırılıp daha sonra tamir harçlarıyla düzeltilmelidir.  Grobetonu ne kadar düzgün dökersek temel altı su yalıtımından sonra dökeceğimiz koruma betonu da o kadar düzgün olur.

Perdah Makinesi(Helikopter) ile beton yüzeyinin düzeltilmesi

Grobetonda tesviye iyi yapılmaz ise koruma betonunda mutlaka düzeltilmesi gerekir. Örneğin; temelin bir bölgesinde koruma betonunun 5 – 6 cm. yüksek veya düşük döküldüğünü ve gözden kaçırıldığını varsayalım. Demirci temel demir imalatını yaparken (Temelimiz radye temel ve 50 cm. olsun.) sehpaların yüksekliğini buna göre ayarlayacaktır. Yüksek dökülen yerde demirlerde yüksekte duracaktır ve temel üst kotuna göre beton dökümü yapıldığında demirler dışarıda kalacaktır ve o bölgede grobeton ile temel üst kotu arası mesafe 50 cm.’yi sağlamayacağı gibi demirlerde korozyona uğrayacaktır. Demirci kolay kolay o bölgedeki hatayı görüp de uyarıda bulunmaz. Mesela böyle bir durumda küçük bir alan ise ilerde şap döküleceği de düşünülürse orası tamir harcıyla kapatılıp demirin korozyona uğraması engellenebilir. Tabi bunun için statik açıdan sıkıntı yaratmayacağına dair emin olunması gerekir.

Grobeton öncesi zemin ne kadar iyi tesviye edilir ise grobetondan o kadar tasarruf sağlamış oluruz. Grobeton kalınlığı en az 10 cm. olmalıdır diye bir şey yoktur. Proje incelenir ve poz numarasında belirtildiği gibi imalat yapılır. Örneğin; projemizde grobetonun pozu V.2116/A ise (google’a bu poz numarasını yazarsanız tanımını, birimini, birim fiyatını inceleyebilirsiniz.) poz numarasında belirtilen şartlara uygun ortalama kalınlığı 5 cm. olacak şekilde grobeton dökümü yapılır. (İncelenirse damda dökülecek grobetonlardan bahsediyor.) Bu yer yer 4 cm. veya 7cm. gibi değişken olabilir. Maksat bellidir. Ancak temel altı grobeton genelde projelerde 10 cm. olarak belirtilir ve ortalama 10 cm. olarak dökülür. Grobeton yüksekliğinin ne kadar verildiğine projeden bakılmalıdır.

Örneğin; grobeton kalıbı yapılırken radye temel için temel köşe noktaları ve sınırları belirlendikten sonra bu sınırlara ek olarak en az 15-20 cm. kadar geniş yapılmalıdır. Bu sayede temel kalıbının dışına konulan 5×10 veya 10×10’luk kalıp destek elemanlarnın çakılması ve kalıbın desteklenmesi daha kolay olur.

Grobeton yerine sadece mıcır serilip üzerine temel yapılması yanlıştır. Grobetonun altına mıcır serilirse daha iyi olur. Hem grobeton için daha uygun zemin sağlanmış olur hem de alttaki mıcır filtre görevi görerek betonu toprak zeminden korumuş olur. Bu işleme blokaj işlemi denir. Blokaj işlemi projede belirtilen şekilde, yükseklikte ve belirtilen malzeme ile yapılmalıdır. Blokaj, grobeton için daha sağlam bir zemin oluşturur ve nasıl zemin silindir ile sıkıştırılıyorsa blokaj da aynı şekilde sıkıştırılmalıdır.( Bazı yapılarda temel altına drenaj sistemi yapılır ve üzerine grobeton dökümü sağlanır. Projede verilen sistem nasılsa ona uyulur. Ancak projede verilen detaylar ile sahada yapılan gözlemler arasında kıyas yapıldığında projenin dışında farklı bir işlem yapılması gerekiyorsa (örn: zemin iyileştirme veya temel altına drenaj sistemi gibi) mühendisler olarak doğrusu neyse yapılmak zorundadır.

Örneğin; projede grobeton 20 cm. verilmiş ise özel bir durum yok ise  buna uyacağız diye bir kaide yoktur. 10 cm. ‘yi inşaat mühendisi olarak yeterli görüyorsak 10 cm. olarak dökebiliriz. Ancak bu gibi konularda projeyi hazırlayan mühendis arkadaşlarla bilgi alışverişi içinde olmamız gerekir. Ve yahut projede 5 cm. grobeton kalınlığı verildiyse illa 5 cm. dökmemiz gerekir diye bir kaide yoktur. 5 cm.’nin yetersiz olduğu kanısındaysak 10 cm. olarak da dökebiliriz. Tabi bu sadece basit bir örnek diğer yazılarımızda buna örnek vereceğiz. Daha karmaşık durumlarda mühendisler olarak ortak bir karar alınıp, gerekirse proje değiştirme yoluna gidilebilir.

Grobeton etrafına illa ki kalıp (ano) çakılacak diye bir şey yoktur. Eğer temel kazımızı yeterince geniş açtıysak; zemin tesviyesini yapıp silindir ile sıkıştırdıktan sonra, belirli aralıklarla grobetonun üst kotunu veren demir kazıklar çakılır ve betonun olması gereken üst kotu işaretlenir. (örn: kırmızı bantlar ile) Ancak bu şekilde yapılan grobeton dökümünde olması gerekenden daha geniş alana grobeton döktüğümüz için maliyeti artırmış oluruz. O yüzden kalıplarla grobeton dökülecek alanın sınırlandırılması daha mantıklıdır.

Demir kazıklar çakılıp, kotlar işaretlendikten sonra duvarcı ipiyle bu noktalara ip çekilerek mastarlama yani grobeton üzerini perdahlama (tesviye) işlemi daha sağlıklı olacaktır. En doğru yöntem tabi grobeton sınırlarını belirleyen anoları çakmak ve bu anoları teraziye aldıktan sonra, kotlar demir kazıklarla işaretlenerek ip çekilmesi ve mastar uygulanmasıdır. Ancak günümüzde teknoloji geliştiği için anoları teraziye almasak bile kotları doğru bir şekilde işaretleyip yeterli aralıklarla belirttiğimizde oldukça düzgün ve tesviyeli bir grobeton yüzeyi çıkartmamız da mümkündür.
Ancak haritacılar ile ilgili problem oluştuğunu varsayalım. Grobeton için gereken kota inilmiş, ve elimizde daha önce verilmiş bir x ve y aksı var ise; bu akslar çivi ve ip yardımıyla belirlenip projede verilen mesafeler ölçülerek ve ip çekilip kontrol edilerek sonrasında grobetonumuzun temelden geniş olacağının da hesabını yaparak anolar yerleştirilir. Böyle bir durumda işimizi garantiye almak için grobetonu biraz da geniş dökerek pek bir şey kaybettiğimiz söylenemez.  O zaman anolar teraziye alınmalı, kazıklar çakılmalı, hortum terazi kullanılarak kotlar işaretlenmeli ve bu işaretler arasında ip çekilerek grobeton dökümü gerçekleştirilmelidir.

                                                                                                                                                                                 Mastarlama (Tesviye) İşlemi                                     Beton Yüzeyini Düzeltme

Sonuçta amaç toprak ile ilişkiyi kesmek olduğu için örneğin 300 metrekare alanda bazı bölgelerde birkaç cm. hata yapılması oldukça olağandır. Grobeton üzerine yalıtım yapılacaksa düzgün bir yüzey elde etmek ve olabildiğince tesviyesi düzgün beton dökmemiz yeterlidir.

İşlem Sırası: Kazı Kotuna İnme – Tesviye – Silindirle Sıkıştırma – Demir Çubuklar ile Kot Belirleme

Grobeton Dökümü – Grobeton Yüzeyinin Perdahlanması

Grobeton dökümü sırasında perdah işlemi çok kötü ve tamir harcıyla düzeltmesi oldukça zor ise pürüzsüz düzgün bir yüzey elde etmek için grobeton üzerine tekrar birkaç cm. kalınlığında grobeton dökümü yoluna gidilebilir. Ve yahut grobeton kırılıp tekrar imalat yapılır.

Temelimizde asansör çukuru var ise asansör çukurunun yeri belirlendikten sonra istenilen veya hesaplanan ölçülerde çukur kazılır. Temele olduğu gibi asansör çukurunun tabanına ve etrafına da aynı şekilde grobeton dökülüp, daha sonra yalıtım yapılması gerekir. Temel kazısı ve hafriyat konusunu anlatırken asansör çukurunun nasıl yapılması, hesaplanması ile ilgili kısa bir özet geçmiştik.

Perdahlanma İşlemi İyi Yapılmamış Grobeton – Böyle bir yüzeye kesinlikle yalıtım yapılmamalıdır.

Yanlış Uygulama

Bu resimde görüldüğü gibi asansör çukurlarının etrafı kalıp çakılarak sonradan döküldüğü için soğuk derz yapmış ve yüzey istenilen düzgünlüğe ulaşamamıştır. Burada yapılan hata çukurun etrafındaki grobeton imalatının sonradan yapılmasıdır. Eğer temelimizde asansör çukuru var ise öncelikle çukur tabanlarına grobeton dökmeliyiz. Tabandaki beton prizini aldıktan sonra çukur etrafı için kalıp çakılarak zemin yüzeyi ve çukur etrafını aynı anda dökmeliyiz.

Bitümlü membran su yalıtımı malzemesi ile temel bohçalaması konusunda anlattığımız gibi asansör çukurlarına da su yalıtımı yapılacağından asansör çukurunun tabanı ile kenarlarının birleşim noktasındaki dikey bölge için yalıtımdan önce pah (balık sırtı) yapılması gerekir. Tüm içbükey yatay ve dikey birleşim noktaları için bu geçerlidir. Pah yalıtım malzemesinin daha rahat ve sağlıklı dönüş yapmasını sağlar.

Yüzey çok pürüzlü olduğundan dolayı düzgün bir perdahlama yapılması için ince bir tabaka halinde tekrar grobeton dökümü

Yanlış Uygulama

Eğer birleşik ve kademeli bir temel için grobeton dökümü yapıyorsak, asansör çukurunun grobeton dökümüyle aynı mantıkta hareket etmeliyiz. Önce alt kademedeki temelin grobetonu döküldükten sonra kalıp çakılarak üst kademenin grobetonu ile kademe farkı olan bölgedeki grobeton aynı anda dökülmelidir. Yoksa şekilde görüldüğü gibi düzgün bir yüz elde etmek oldukça zordur. Bu tarz yerler tamir edildikten sonra yalıtım yapılmalı ve gereken önlemler alınmalıdır.

Grobeton imalatında vibratör kullanılmasına ve sulanma (kür) işlemine dikkat edilmelidir.

Konunun kısa bir özetini vermiş olsak da yönetmeliklere, ilgili şartnamelere, varsa proje özel şartnamelerine ve inşaat mühendisliği ile ilgili kabul görmüş kaynaklara göz atılmalı ve doğru imalat uygulanmalıdır.

             

 

 

 

                             Yanlış Uygulama

                      

 

Grobeton ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler için bazı kaynaklar:

Çok kapsamlı bir konu olmadığından olsa gerek sağlam tek bir kaynak veriyoruz. Milli Eğitim Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu bir pdf formatı.